مبناگرایی در اخلاق از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

author

مجید ابوالقاسم زاده استادیار دانشگاه معارف اسلامی

Abstract:

وجود قضایای بدیهی و ارجاع قضایای نظری به آنها (= نظریه مبناگرایی) از جمله مباحث مهم معرفت‌شناسی عام است. در معرفت‌شناسیِ اخلاق نیز، به‌عنوان معرفت‌شناسیِ مقید یا مضاف، این پرسش مطرح است که آیا علم اخلاق از قضایای بدیهی برخوردار است؟ اگر پاسخ مثبت است وجه بداهت آنها چیست؟ و در ادامه، آیا علم اخلاق می‌تواند با این بدیهیات، قضایای نظری خود را اثبات کند و از علوم دیگر بی‌نیاز باشد؟ تحلیل درست این‌گونه مسائل معرفتشناختی تأثیر زیادی در دفاع از ارزش‌های اخلاقی و پاسخ به شبهات آن به‌ویژه نسبیت و کثرت‌گرایی اخلاقی دارد. آیت‌الله جوادی آملی به‌عنوان نظریه‌پرداز برجسته و کم‌نظیر حوزه علوم انسانی و اسلامی، در آثار خویش به این مسائل پاسخ داده است؛ این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی و با مراجعه به تمام آثار ایشان، به نتایجی دست یافت: در علم اخلاق بدیهیاتی وجود دارند که وجه بداهت‌شان به اوّلی و وجدانی بودن آنهاست؛ این بدیهیات هرچند نقش زیادی در اثبات قضایای نظریِ اخلاق دارند اما موجب نمی‌شوند که علم اخلاق تماماً از علوم دیگر بی‌نیاز باشد. همچنین در برخی عبارات ایشان ابهاماتی وجود دارد که در ابتدا متناقض بهنظر میآیند لیکن نویسنده کوشیده است با استفاده از نظریات دیگر ایشان، توجیه و جمع مناسبی ارائه داده، تناقض ظاهری را رفع نماید.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

جنسیت و اخلاق از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

این مقاله دربارۀ جنسیت و اخلاق از منظر آیت‌الله جوادی آملی و مقایسۀ آن با برخی دیدگاه‎ها در فلسفه، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و فمینیسم است. این مقاله درصدد است با پاسخ به پرسش‌هایی مانند «آیا هنجارهای اخلاقی زنان با مردان متفاوت است؟» و «آیا جنسیت در اخلاق تأثیرگذار است؟» از منظر آیت‌الله جوادی آملی، مشکلات تعامل‌های اخلاقی جامعه را رفع کند. ازآنجاکه روح انسان حقیقت واحدی دارد، اصول اخلاقی مطلق‌ا...

full text

جنسیت و اخلاق از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

این مقاله دربارۀ جنسیت و اخلاق از منظر آیت الله جوادی آملی و مقایسۀ آن با برخی دیدگاه‎ها در فلسفه، روان شناسی، جامعه شناسی و فمینیسم است. این مقاله درصدد است با پاسخ به پرسش هایی مانند «آیا هنجارهای اخلاقی زنان با مردان متفاوت است؟» و «آیا جنسیت در اخلاق تأثیرگذار است؟» از منظر آیت الله جوادی آملی، مشکلات تعامل های اخلاقی جامعه را رفع کند. ازآنجاکه روح انسان حقیقت واحدی دارد، اصول اخلاقی مطلق ا...

full text

انحلال مسئله علم دینی در دیدگاه آیت الله جوادی آملی

full text

امنیت از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

امنیت یکی از مؤلفه های مهم اجتماعی است و بررسی آن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی محور این مقاله است. با توجه به اینکه ایشان در هیچ یک از آثار خود بحث مستقلی در این باره مطرح نکرده است، نگارنده این پرسش را به روش استنباطی پاسخ می دهد که تکیه اصلی این روش بر فهم و تجزیه و تحلیل آثار متفکر موردنظر در چارچوب مکتب فکری اوست. از این رو چارچوب نظری علل اربعه برگرفته شده از فلسفه اسلامی، پشتیبان نظری مب...

full text